Nâilî-i(1605-1666):

Hayatı;

• Nâilî, 1605 yılında İstanbul’da doğmuş, 17. yüzyıl Osmanlı Divan edebiyatının en önemli temsilcilerinden biridir.
• Asıl adı Mustafa’dır.
• Eğitimini tamamladıktan sonra çeşitli devlet görevlerinde bulunmuş ve divan kâtipliği yapmıştır.
• Şiirlerinde samimi, zarif ve lirik bir üslup kullanmıştır.
• Sebk-i Hindî (Hind üslubu) tarzının Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisidir.
• Hayatının sonlarına doğru inzivaya çekilmiş ve 1666 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.

Ailesi;

• Ailesi hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, iyi bir eğitim almış olması, kültürlü ve aydın bir çevrede yetiştiğini göstermektedir.

Eğitimi;

• İyi bir medrese eğitimi aldı.
• Arapça ve Farsça öğrendi, bu dillerdeki edebi eserleri inceledi.
• Klasik İslami ilimlerin yanı sıra edebiyat ve şiir alanında kendini geliştirdi.

Edebi Kişiliği;

• Sebk-i Hindî Tarzının Öncüsü: Türk edebiyatında Hind üslubunun en önemli temsilcilerinden biridir. Bu tarz, derin anlamlı, hayal gücü zengin ve mecazlarla dolu bir anlatımı içerir.
• Ağır ve Süslemeli Dil: Şiirlerinde ağır bir dil ve süslü üslup kullanmıştır. Karmaşık hayaller, ince anlamlar ve zengin mecazlarla dolu beyitler yazmıştır.
• Lirik ve Duygusal Şiirler: Şiirlerinde aşk, ayrılık, hüznün derin duygusal yansımalarını işlemiştir.
• Tasavvufî Etki: Şiirlerinde tasavvufi düşünceler, aşk ve Allah’a yöneliş temaları görülür.
• Mazmun Ustası: Mazmunları (kalıplaşmış imgeler) ustalıkla kullanmış, derin anlam katmanları

Hayatını Etkileyen Kişiler;

• Şeyhülislam Yahya Efendi: Dönemin önemli şairlerinden olan Yahya Efendi, Nâilî’nin şiir anlayışını etkilemiş olabilir.
• Diğer Sebk-i Hindî şairleri: İranlı şairlerden etkilenerek bu akımı benimsemiştir.
• Dönemin alimleri ve şairleri: İstanbul’daki edebi çevre, onun sanatını şekillendirmiştir.

Toplumdaki Yeri;

• Döneminin önde gelen şairlerinden biri olarak kabul edilir.
• Özellikle gazelleriyle tanınmış ve takdir görmüştür.
• Şiirleri, dönemin edebiyat çevrelerinde büyük ilgi uyandırmıştır.
• Tasavvufi derinliği ve ince hayalleriyle dikkat çekmiştir.

Toplumun Tutumu, Yapısı;

• Nâilî’nin yaşadığı dönem (17. yüzyıl), Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi ve ekonomik olarak zor bir dönemidir.
• Toplumda tasavvufi düşünce ve mistisizm yaygındı. Nâilî’nin şiirleri bu atmosferle uyumluydu.
• Edebiyat çevreleri, özellikle Sebk-i Hindî tarzındaki şiirlere ilgi gösteriyordu.
• Şairler, saray ve çevresinde korunuyor ve destekleniyordu.

Dönemde Yaşanan Edebi Olaylar;

• Sebk-i Hindî akımı: İran edebiyatından etkilenerek Türk edebiyatında yaygınlaşan bu akım, Nâilî’nin şiirlerinde belirgin bir şekilde görülür.
• Gazel türünün yükselişi: Gazel, bu dönemde en popüler şiir türlerinden biri haline geldi.
• Tasavvufi edebiyatın etkisi: Tasavvufi düşünce, şiirlerde önemli bir yer tutmaya başladı.
• Divan edebiyatının zirvesi: 17. yüzyıl, Divan edebiyatının en olgun dönemlerinden biri olarak kabul edilir.

Eserleri;

1. Divan

• Gazel, kaside, rubai ve müseddes gibi şiir türlerinden oluşan divanında, aşk, tasavvuf ve melankoli temalarını işlemiştir.
• Ağır ve süslü diliyle dikkat çeker, derin anlam katmanları barındırır.

2. Şiirleri

• Özellikle gazelleriyle ünlüdür.
• Lirik, duygusal ve tasavvufi temalı şiirlerinde aşkın derin anlamlarını işlemiştir.

Şiirlerinden Örnekler;

1. Aşk ve Ayrılık

“Dîde-i giryânımı yâre göstermek hünerdir,
Gösteremsem âh ü feryâdımı ser-mest ü harâba.”
(Gözyaşlarını sevgiliye göstermenin zorluğunu ve aşkın acısını dile getirir.)

2. Tasavvufi Temalı Beyit

“Aşk ile târîk-i hakîkat bulunur,
Aşksız olan mürşide mürşid denilmez.”
(Tasavvufi düşünceye göre, hakikate ulaşmanın yolunun aşktan geçtiğini ifade eder.)

3. Hayatın Geçiciliği ve Fanilik

“Âkıbet bu derd ile can vermek var,
Âlem-i fanîde sevdâya ne hâcet?”
(Dünyanın geçici olduğunu ve aşkın gelip geçici heveslerden ibaret olduğunu vurgular.)

4. Hüzün ve Melankoli

“Ey gam gönül tahtını viran eyleyen sultan,
Tahtın da yerin de viraneler içinde.”
(Gamın, gönül tahtını viran eden bir sultan olduğunu ve melankolinin derin etkisini anlatır.)