Fuzuli (16.yüzyıl):

• Asıl adı Mehmet’tir. Hayatı Kerbela, Bağdat ve Necef bölgesinde geçmiştir.
• Hayatı sıkıntılar içinde geçmiş, geçimini sağlamak için Hz Ali’nin türbesinde görev yapmıştır.
• Vakıf gelirlerinden kendisine bağlanan maaşı düzenli alamayınca Nişancı Celalzâde Mustafa Çelebi’ye ünlü Şikayetnâme adlı mektubu yazmıştır.
• Arapça, Farsça ve Türkçeyi çok iyi bilen, zamanın geçerli bütün ilimlerini öğrenen bilgin bir şairdir.
• Türkçe Divan’ının ön sözünde “Şiir, kaynağı Allah sanatında bulunan bir marifettir; ilimsiz şiir, temelsiz duvar gibidir.” sözleriyle, şiirin doğuştan gelen bir yetenek olduğunu bunu ilimle geliştirmek gerektiğini ifade etmiştir.
• Divan edebiyatının en büyük ve en lirik şairlerindendir.
• Şiirlerini genellikle Azeri şivesiyle yazmıştır.
• Gençliğinde beşeri aşkı, ilim tahsilinden sonra tasavvufi aşkı anlatan şiirler yazmıştır ondaki beşeri aşk, ilahi aşka giden ilk basamak gibidir.
• Geniş bir tasavvuf kültürüne sahiptir fakat mutasavvıf bir şair değildir. Aşk acısını, çaresizliği, yalnızlığı, vefayı coşkun bir lirizmle anlatmıştır.
• Gazel tarzında aşk şiirleriyle (âşıkane gazel) ün kazanmıştır.
• Gazel ve mesnevilerinin temel konusu aşk ve güzelliktir.
• Şiir tekniği sağlam, muhtevaya önem veren özgün bir sanatçıdır.
• Aşk ve ızdırap şairidir. Aşk acısı çekmekten şikâyetçi değildir. Her kavuşmanın sonunda dayanılmaz bir ayrılık olduğu için sevgiliye kavuşmayı istemez. Kavuşmanın aşkı öldürdüğüne, acı çekmeninse insanı ve aşkı olgunlaştırdığına inanır.
• Karamsar bir şairdir, ona göre dünya acılarla dolu geçici bir mekândır.
• Divan şiirine özgü mazmunları başarılı bir şekilde kullanmıştır.
• Söylenmesi kolay gibi görünen fakat herkesin kolayca söyleyemeyeceği sehli-i mümteni sanatını örnekleyen şiirler yazmıştır.
• Hüzünlü bir aşk hikâyesini işleyen Leyla vü Mecnun mesnevisi ve Hz. Muhammed’i anlatan naat türündeki Su Kasidesi ünlü eserlerindendir.
• Türkçe, Farsça ve Arapça olmak üzere üç Divan’ı vardır.

Fuzuli’nin eserlerinin konuları şu şekildedir:

Leyla vü Mecnun: Edebiyatımızın en güzel “Leyla ile Mecnun” mesnevisi sayılır. Eserde Leyla ile Mecnun (Kays) arasındaki hüzünlü aşk anlatılır. Mecnun’un Leyla’ya duyduğu aşk; beşeri aşktan ilahi aşka geçiş şeklinde verilir.

Beng ü Bade: Beng (afyon, esrar) ile bade (şarap) arasındaki konuşma ve tartışmalardan oluşan alegorik, tasavvufi bir mesnevidir.

Sohbetü’l-Esmar: Mesnevi tarzında yazılan eserde, bir bahçedeki meyvelerin arasında geçen üstünlük tartışması alegorik (sembolik) bir dille anlatılır

Su Kasidesi: Hz. Muhammed’i anlatan naat türündeki eser kaside nazım biçimiyle yazılmıştır. Redifi oluşturan “su” Hz. Muhammed’i sembolize eder.

Şikâyetname: Kanuni tarafından kendisine vakıf gelirlerinden bağlanan 9 akçelik maaşı alamaması sonucu Nişancı Celalzâde Mustafa Çelebi’ye memurların yaptığı yolsuzluklan ve yedikleri rüşveti anlatan şikâyet tarzında bir mektuptur. Şair eserinde sık sık secilere(ağaçlara) yer vermiştir.

Hadîkatü’s-Süedâ: Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edişlini anlatan mensur bir eserdir.

Terceme-i Hadis-i Erbain: İran şairi Molla Cami’nin aynı adı taşıyan eserinin tercümesidir.

Enisü’l-Kalb: İran şairi Hakan?in “Baharü’l-Ebrar” adlı kasidesine naziredir.
Mektuplar. Beş mektubunu içeren mümşeatıdır.

Sakinâme (Heft Cam), Sıhhat ü Maraz, Rind ü Zahid, Risale-i Muamma ise Farsça
mensur eserleridir.